W terenie pamiętajmy o tym, aby na pierwszym miejscu stawiać własne bezpieczeństwo (w przypadku wycieczek grupowych - również bezpieczeństwo innych uczestników), a tuż za nim – bezpieczeństwo ptaków. Nie wolno dopuszczać do sytuacji, w której dla dokładniejszej obserwacji  czy zrobienia ładniejszego zdjęcia narażamy nasze zdrowie, a czasem nawet życie.

Podczas pobytu w terenie nie uda nam się całkowicie wyeliminować mimowolnego płoszenia ptaków, ale należy dołożyć wszelkich starań, aby było ono jak najrzadsze. Osoby, które mają już pewne doświadczenie w obserwowaniu ptaków, orientują się, które gatunki spokojniej reagują na pojawienie się człowieka, a które płoszą się, gdy tylko zobaczą go z daleka. Okresem, kiedy należy zachować szczególną ostrożność, jest sezon lęgowy. Powinniśmy szybko oddalić się zawsze wtedy, kiedy ptak wykazuje zaniepokojenie - może ono oznaczać, że gdzieś w okolicy ukryte jest jego gniazdo.

Potrzos, fot. Krzysztof Merski

Zaniepokojone osobniki często odzywają się charakterystycznym ostrzegawczym głosem, przelatują z miejsca na miejsce czy wykonują rytmiczne ruchy głową albo ogonem. Niektóre, jak np. mewy i rybitwy, na widok intruza starają się go przegonić, przelatując mu nisko nad głową.

	Jeśli jesteśmy w terenie grupą, pamiętajmy o tym, że inni jej członkowie też chcą zobaczyć obserwowanego przez nas ptaka. Ta uwaga skierowana jest szczególnie do osób, które robiąc zdjęcia zwykle chcą znaleźć się jak najbliżej swojego obiektu. Czasem taki niecierpliwy fotograf spłoszy ptaka, zanim pozostałe osoby zdążą go dokładnie obejrzeć. Takich sytuacji zdecydowanie należy unikać.
Obserwatorzy ptaków w lesie, fot. Antoni Marczewski

 

Do góry grupy

Zwiń

 

Zakazane prawnie jest przebywanie w strefach ochronnych niektórych gatunków (np. bielika, orlika grubodziobego i krzykliwego, kani czarnej i rudej, bociana czarnego), wyznaczanych na podstawie rozporządzenia ministra środowiska. Takie miejsca są z reguły oznaczone (tabliczką „Ostoja zwierzyny” lub podobną), a łamanie zakazu może skończyć się nawet w sądzie.
	Bocian czarny, fot. Krzysztof Merski

Podstawową zasadą jest unikanie podchodzenia do wszystkich gniazd, o ile nie jest to absolutnie konieczne (np. stanowi element badań naukowych). Jeśli w gnieździe są pisklęta, przestraszone obecnością człowieka mogą próbować je opuszczać, a nie zawsze stopień ich rozwoju pozwala na przetrwanie poza gniazdem. Poza tym idąc do gniazda obserwator pozostawia po sobie wydeptaną ścieżkę, z której później mogą korzystać czworonożne drapieżniki powodujące straty w lęgach.

Nie należy również fotografować ptaków na gniazdach – może to stanowić złamanie ustawy o ochronie przyrody. Środowisko fotografików przyrodniczych dość solidarnie krytykuje tego rodzaju zdjęcia, jeśli są pokazywane np. na stronach internetowych czy wystawach. Warto też wiedzieć, że zbyt bliskie podchodzenie do piskląt niektórych gatunków (np. sów) może skończyć się atakiem ze strony ich rodziców. W przypadku dużych sów, m.in. puchacza i puszczyka uralskiego, taki atak może być bardzo niebezpieczny.

 

Do góry grupy

Zwiń

 

 

Do góry grupy

Zwiń

 

W terenie często spotykamy innych ludzi - spacerowiczów, plażowiczów, rolników czy leśników. Należy pamiętać, że zawsze obowiązuje nas wobec nich kulturalne i uprzejme zachowanie.  Wiele z tych osób na podstawie spotkania z nami wyrobi sobie opinię na temat innych obserwatorów ptaków. Mając to na uwadze powinniśmy dawać dobry przykład i np. nie pozostawiać po sobie śmieci, nie schodzić z wyznaczonych szlaków turystycznych (co w rezerwatach przyrody i parkach narodowych jest wręcz prawnie zakazane) czy nie naruszać bez pytania cudzej własności (szczególnie ważne na stawach rybnych, które często stanowią teren prywatny).

W przypadku spotkań z innymi obserwatorami dobrze jest wymienić się informacjami o zaobserwowanych gatunkach. Nie należy jednak informować o miejscach gniazd rzadkich i wrażliwych gatunków, które w okresie lęgowym powinny mieć zapewniony spokój.

 

Do góry grupy

Zwiń

 

Swoje obserwacje najczęściej gromadzimy w notesach, gdzie są dostępne tylko dla nas. Warto jednak podzielić się nimi z innymi – być może dla kogoś będą stanowiły pomoc w zaplanowaniu wycieczki. Może też dzięki temu skontaktuje się z nami ktoś, kto będzie chciał je wykorzystać w planie ochrony jakiegoś obszaru albo w publikacji naukowej.

Szczególnie polecamy rejestrowanie obserwacji na prowadzonym przez OTOP portalu internetowym www.awibaza.pl.  Pozwala on na gromadzenie i udostępnianie obserwacji w jednym miejscu, a także na tworzeniu wielu zestawień, raportów i analiz. W razie jakichkolwiek problemów z rejestracją lub używaniem AwiBazy należy się skontaktować mailowo z jej administratorem, pisząc  e-mail na adres AwiBaza@otop.org.pl.

 

Do góry grupy

Zwiń

 

Jest całkowicie zrozumiałe, że prowadząc obserwacje chciałoby się zobaczyć ciekawy, rzadki gatunek. W każdym przypadku prawidłowe rozpoznanie wymaga zobaczenia określonego zestawu cech, tak zwanych kluczowych (czasem ważny jest nie tyle wygląd ptaka, co jego głos), które pozwolą wykluczyć pomyłkę z innym gatunkiem. Informując innych o obserwacji rzadkiego gatunku powinniśmy być w pełni przekonani, że widzieliśmy właśnie ten i umieć to uzasadnić. Niedopuszczalne jest zmyślanie obserwacji, co się niestety czasem zdarza – przyłapanej osobie bardzo trudno odzyskać później wiarygodność.

Jeśli nie jesteśmy pewni swojego rozpoznania, warto przesłać opis lub zdjęcie do oceny bardziej doświadczonym obserwatorom, bez obaw, że zostanie się wyśmianym za popełnioną pomyłkę. Nauka rozpoznawania ptaków trwa przez całe życie i nie ma na świecie nikogo, kto byłby w stanie bezbłędnie oznaczać wszystkie osobniki.

 

Do góry grupy

Zwiń

 

Etyka obserwatora ptaków to szerokie pojęcie. Dotyczy nie tylko zasad obowiązujących w stosunku do ptaków, lecz również w relacjach z innymi ludźmi. W pewien sposób wiąże się również z zapewnieniem bezpieczeństwa samemu obserwatorowi. Do tej kategorii należy zasada powiadomienia przed wyruszeniem na wycieczkę kogoś bliskiego o tym, gdzie się wybieramy i kiedy planujemy wrócić. Bardzo wskazane jest zabranie ze sobą telefonu komórkowego z naładowaną baterią, aby w razie nagłej potrzeby móc się szybko skontaktować np. z rodzicami lub służbami medycznymi.  Pamiętajmy też, aby planując dłuższą wycieczkę, dostosować ubiór do warunków terenowych i do przewidywanej pogody (nawet jeśli wychodzimy w słoneczny dzień, dobrze jest mieć w plecaku pelerynę przeciwdeszczową).

 

Do góry grupy

Zwiń